EMAS i Dyrektywa o Emisjach Przemysłowych

W trakcie specjalnej sesji tematycznej na konferencji EUIndTech2025 w Krakowie (czerwiec 2025) p. Robert Pochyluk z Polskiego Forum Zarządzania Środowiskohttps://forms.gle/UmycwuGuAwego przedstawił i omówił konsekwencje nadchodzących zmian legislacyjnych w zakresie systemów zarządzania środowiskowego, w szczególności w kontekście integracji systemu EMAS z nowelizowaną dyrektywą o emisjach przemysłowych (IED). Zmiany te oznaczają, że dobrowolne dotychczas systemy zarządzania środowiskowego staną się obowiązkowe dla pewnej grupy przedsiębiorstw, zwłaszcza tych objętych obowiązkiem posiadania pozwolenia zintegrowanego. Stoimy u progu istotnej transformacji praktyk środowiskowych w przemyśle.

SZŚ jako narzędzie obowiązkowe

System EMAS lub ISO14001, przez wiele lat funkcjonujące jako narzędzia dobrowolne, obecnie zostają formalnie włączone do obowiązków prawnych wynikających z nowelizowanej dyrektywy IED. Artykuł 14a tej dyrektywy nakłada na operatorów instalacji objętych zakresem dyrektywy obowiązek wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego – dla każdej instalacji osobno. To fundamentalna zmiana, ponieważ do tej pory organizacje mogły stosować jeden, scentralizowany system (dla ISO 14001), obejmujący całą strukturę firmy. Obecnie konieczne może się okazać dostosowanie systemów tak, aby obejmowały one indywidualnie każdą instalację.

Wymagane elementy systemu:

System zarządzania środowiskowego – zgodnie z dyrektywą – musi zawierać m.in.:

• Cele polityki środowiskowej zorientowane na ciągłą poprawę efektywności, obejmujące działania związane z ograniczaniem odpadów, ponownym użyciem wody, ograniczeniem emisji i zużycia energii.
• Integrację z systemami zarządzania energią wynikającymi z dyrektywy o efektywności energetycznej.
• Wykaz stosowanych substancji niebezpiecznych oraz analizę ryzyka ich stosowania, wraz z oceną możliwości ich zastąpienia.
• Plan transformacji w kierunku czystych technologii przemysłowych (tu Komisja Europejska ma jeszcze określić szczegóły – termin: koniec 2025 roku).

Wszystkie te dane będą musiały być publicznie dostępne – najprawdopodobniej w formie zbliżonej do deklaracji środowiskowej EMAS. Komisja Europejska ma czas do końca 2025 roku, by to doprecyzować.

Terminy:

Pierwsze audyty zgodności systemów zarządzania środowiskowego muszą zostać przeprowadzone najpóźniej do 1 lipca 2027 roku. Oznacza to, że realne przygotowania należy rozpocząć najpóźniej w 2026 roku, jeśli nie wcześniej. Opóźnienia mogą skutkować nie tylko wzrostem kosztów usług certyfikacyjnych, ale również ryzykiem niespełnienia obowiązków prawnych.

Praktyczne skutki wprowadzanych przepisów dla firm:

• podnoszą rangę systemów zarządzania środowiskowego, czyniąc je nie tylko narzędziem zarządzania, lecz także wymogiem formalnym,
• mogą prowadzić do konieczności reorganizacji systemów ISO 14001 tak, by obejmowały one każdą instalację oddzielnie,
• mogą wymusić na jednostkach certyfikujących i weryfikatorach EMAS rozszerzenie zakresu usług i metodologii oceny,
• mogą ujednolicić praktykę organów administracji, które dotychczas różnie interpretowały znaczenie systemów środowiskowych przy wydawaniu pozwoleń.

Kontekst prawny i krajowe wdrożenie

Nowelizacja dyrektywy IED ma zostać wdrożona do polskiego prawa do końca 2026 roku. Oczekuje się, że zmiany obejmą nowelizację ustawy Prawo ochrony środowiska (prawdopodobnie art. 204–214), określenie procedur akredytacji jednostek certyfikujących i zasady uznawania systemów ISO 14001 oraz rejestracji EMAS. Polska będzie miała pewien zakres swobody przy implementacji, szczególnie w odniesieniu do uznawania certyfikatów i weryfikatorów.

Temat ten będzie jednym z istotnych elementów agendy nadchodzącej konferencji PRZYSZŁOŚĆ Z EMAS, która zaplanowana jest na 6-7 listopada 2025 w Warszawie. Już teraz zarezerwuj datę i zgłoś się w formularzu kontaktowym, by otrzymać kolejne informacje szczegółowe na temat konferencji.